Zaburzenia hormonalne u osób starszych to częsta, lecz często pomijana przyczyna problemów zdrowotnych takich jak przewlekłe zmęczenie, spadek nastroju, osłabienie mięśni czy problemy z pamięcią. Utrzymanie równowagi hormonalnej jest kluczowe nie tylko dla ogólnego samopoczucia, ale także dla profilaktyki wielu chorób przewlekłych. Jakie badania laboratoryjne warto wykonać po 60. roku życia, aby zidentyfikować ewentualne nieprawidłowości hormonalne?
Hormony tarczycy u seniorów
Tarczyca odgrywa fundamentalną rolę w regulacji metabolizmu, pracy serca i układu nerwowego, dlatego jej prawidłowe funkcjonowanie jest niezwykle istotne także u osób starszych. U seniorów bardzo często diagnozuje się zarówno niedoczynność, jak i nadczynność tarczycy, które mogą objawiać się nietypowo – np. osłabieniem, zaburzeniami rytmu serca, depresją czy zaburzeniami pamięci. Dlatego warto wykonać badania hormonów tarczycy: TSH, FT3 i FT4.
TSH (tyreotropina) to hormon przysadki, który stymuluje tarczycę do produkcji hormonów FT3 (trijodotyronina) i FT4 (tyroksyna). Zaburzenia w ich poziomach mogą świadczyć o nieprawidłowej pracy gruczołu. Co ważne – u osób starszych normy mogą być nieco inne niż u młodszych dorosłych, dlatego interpretacja wyników powinna być dostosowana do wieku pacjenta.
Kortyzol, DHEA i zaburzenia osi nadnerczowej
Nadnercza to niewielkie gruczoły, które odpowiadają za produkcję hormonów stresu – m.in. kortyzolu i DHEA. W starszym wieku funkcjonowanie osi podwzgórze–przysadka–nadnercza może ulec rozregulowaniu, co prowadzi do przewlekłego zmęczenia, osłabionej odporności, spadku siły mięśniowej i zaburzeń metabolicznych. Badanie poziomu kortyzolu – zarówno porannego, jak i wieczornego – daje pełniejszy obraz rytmu dobowego jego wydzielania i może wskazać na zespół przewlekłego stresu lub niedoczynność nadnerczy.
Z kolei DHEA, znane jako „hormon młodości”, naturalnie spada z wiekiem, ale jego zbyt niski poziom może wpływać na pogorszenie nastroju, libido i pamięci. U seniorów zaleca się monitorowanie tych parametrów zwłaszcza wtedy, gdy pojawiają się objawy przewlekłego osłabienia lub niejasne dolegliwości somatyczne. Diagnostyka hormonalna obejmująca kortyzol i DHEA to kluczowy element oceny stanu nadnerczy i adaptacji organizmu do codziennych wyzwań – zwłaszcza u osób starszych.
Hormony płciowe u seniorów
Chociaż okres aktywności hormonalnej związany z płodnością kończy się wcześniej, to hormony płciowe nadal mają istotny wpływ na zdrowie seniorów. U kobiet po menopauzie obserwuje się gwałtowny spadek poziomu estrogenu, co wpływa na większe ryzyko osteoporozy, suchość pochwy, spadek libido oraz pogorszenie kondycji skóry i włosów. U mężczyzn natomiast testosteron obniża się stopniowo – jego niski poziom wiąże się ze spadkiem masy mięśniowej, większym zmęczeniem, drażliwością, problemami z koncentracją oraz obniżeniem nastroju.
Warto wykonać badanie poziomu testosteronu całkowitego (u mężczyzn) lub estrogenu i FSH/LH (u kobiet), aby ocenić wpływ tych hormonów na aktualny stan zdrowia. W niektórych przypadkach lekarz może zaproponować suplementację hormonalną, choć decyzja ta musi być poprzedzona dokładną analizą wyników. U seniorów profilaktyczne badania hormonów płciowych mogą mieć znaczenie nie tylko dla jakości życia, ale również jako element oceny ryzyka chorób sercowo-naczyniowych czy osteoporozy – które są szczególnie powszechne w tej grupie wiekowej.